Türkiye’de Adalete Erişim için Adli Yardım Uygulamalarının Geliştirilmesine Destek Projesi Aşama II

Proje konusu nedir?

Projenin amacı, Türkiye’de adli yardım uygulamalarına yönelik daha koordineli, nitelikli ve sistematik bir yaklaşım geliştirilmesini ve adalete erişimin kolaylaştırılmasına ilişkin çalışmaların artırılması için performans yönetimi araçları ve mekanizmalarının faaliyet göstermesine ilişkin farkındalığın oluşturulmasını amaçlamaktadır. Bu amaçlara, adli yardım hizmeti sağlayıcıları (Türkiye Barolar Birliği, Barolar ve avukatlar), kadın dernekleri ve sivil toplum arasında daha iyi koordinasyon sağlanması ve ağların geliştirilmesine ilişkin boşluklara yönelik mekanizmalar geliştirilmesi ve online eğitim aracılığıyla avukatların kapasitesinin artırılması aracılığıyla ulaşılacaktır.

Şu ana kadarki durum nedir?

Türkiye’de adli yardım sağlamaya yönelik geliştirme çabalarına rağmen, mevcut sistem halen gelişime açıktır. Yeterli ve sürdürülebilir bir adli yardım sistemine olan ihtiyaç hem bu hizmeti sağlayanlar, hem de potansiyel kullanıcılar tarafından belirtilmektedir; bu durum aynı zamanda Türkiye Barolar Birliği, yerel barolar ve Adalet Bakanlığı tarafından da dile getirilmiştir. Adli yardım hizmeti sunan avukatlar bu konuda profesyonel beceri, hukuki bilgi; aynı zamanda suçlu ve mağdurların ceza davası sürecinde etkin bir şekilde temsil edilmesi için gereken önemin gösterilmesine ihtiyaç duymaktadırlar.

Dolayısıyla adli yardım hizmeti konusu Avrupa Birliği ilerleme raporu, danışma ziyaretleri raporları ve Avrupa Komisyonu’nun Adaletin Etkinliği (CEPEJ) Türkiye Raporunda en önemli konulardan biri olarak yer almaktadır.

2014 AB İlerleme Türkiye Raporu, 4. Adli Yargı Reform paketiyle birlikte ortaya çıkan reformları tanıtmaktadır. Bu reformlar, adli yardım sağlama koşullarını serbestleştirmiş, ancak adli yardımın kapsam ve kalitesinde düşüşe sebep olmuştur. Bu konuda uzun dönem problemlere çözüm üretmeye katkı sağlamak için etkili denetleme ve gelişime halen ihtiyaç gözlenmektedir.

Raporda sistemde aşağıdaki sorunlar ele alınmıştır:

  • Kırsal alanlarda ve dezavantajlı gruplar arasında adli yardıma ilişkin farkındalık eksikliği
  • Kadınların adalete ve kanun kapsamında sunulan hizmetlere erişimde engellerle karşılaşması anlamına gelen kadınlar arasında yasal haklara ilişkin farkındalık düzeyinin düşük olması ve kolluk görevlileri arasında cinsiyet eşitliği farkındalığının düşük olması
  • Mevcut sistem daha fazla revizyon gerektirdiği için adli yardıma ilişkin genel strateji eksikliği
  • Adli yardımın kalitesinin denetlenmemesi ve adli yardımın kapsamı ve kalitesinin, sınırlı bütçe kaynaklarından etkilenmesi
  • Deneyimli avukatlar için adli yardım ücretlerinin cezbedici olmaması

Aşağıda bulunan değerlendirme 2018 Türkiye raporunda yer almaktadır:

  • Cezai konularında adli yardım ve çevirmen isteme hakkı gibi usulî hakların bazı veçheleri yasalarla sağlanmaktadır ancak mevzuatın Avrupa standartlarıyla daha uyumlu hâle getirilmesi gerekmektedir. Avrupa Adaletin Etkinliği Komisyonu (CEPEJ) tarafından derlenen 2014 verilerine göre, Türkiye dava başına 780 avroluk önemli bir adli yardım tutarı ayırmıştır fakat bu yardım, kişi başı toplam 1,33 avroya denk gelen belirli bir oranda olmak üzere, sınırlı sayıdaki uygun davaya (171.000) sağlanmıştır.
  • Kadın-erkek eşitliğine ilişkin yasal ve kurumsal çerçeve genel olarak mevcuttur. Ancak, mevzuatın yeterince etkin bir şekilde uygulanmaması ve mevcut destek hizmetlerinin kalitesinin düşük olması sebebiyle, kadına karşı ayrımcılık ve toplumsal cinsiyet temelli şiddet yeterince ele alınmamıştır.

Bu bağlamda, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Türkiye Barolar Birliği ve Adalet Bakanlığıyla birlikte “Türkiye’de Herkesin Adalete Erişim için Adli Yardım Pratiklerinin Geliştirilmesine Destek Projesi” (SILA 1. Aşama) 2015’ten beri yürütülmektedir. Proje kayda değer başarılara ulaşmış ve Türkiye’nin adli yardım temini konusunda AB ve uluslararası standartlara ulaşması konusunda önünü açmıştır. SILA 1. Aşamanın yürütülmesi sırasında, başlıca dört alan gelecekte daha etkin ve kaliteli adli yardım sağlamak için çalışmalar yapılması gerekliliğiyle öne çıkmıştır. Bunlar 1) Proje partnerleri arasında koordinasyon, 2) hizmetin sağlanması için yapılanmış bir sistem, 3) hizmet sağlayıcıların kapasitesinin geliştirilmesi ve 4) adli yardım hizmetlerinde değerlendirme mekanizmaları ve performans yönetimi konusunda farkındalığı artırmak.

Misyonumuz nedir?

SILA Aşama I projesi, birçok önemli kazanıma ulaşmış ve adli yardım sunumunda AB standartları ve uluslararası standartların karşılanması hususunda Türkiye’nin önünü açmıştır. Ancak proje, tüm aktörlerin koordineli olduğu, çalışmalarının entegre olduğu, hizmet sağlayıcıların sürekli yeterlik kazandığı, genel sistemin iyi bir şekilde izlendiği ve performans değerlendirmesinin iyileşme için bir araç aracılığıyla yapıldığı iyi yapılandırılmış bir adli yardım sistemi için daha fazla desteğe ihtiyaç olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, SILA Aşama I’in bulguları ve kazanımları temelinde, şu anki 2. Aşama, bütüncül bir yaklaşım getirmekte ve Türkiye’de daha yapılandırılmış, koordineli, nitelikli ve sistematik adli yardım sunumunun geliştirilmesini amaçlamaktadır.

2. Aşama, Türkiye Barolar Birliği, yerel barolar ve adli yardım sunan avukatların faaliyetlerinin kurumsal ve bireysel düzeyde kapasitesinin geliştirilmesi ve STK’lar ile iş birliği ve koordinasyonun geliştirilmesine odaklanmaktadır. Aşama I’de elde edilen deneyimler ve bulgulardan yola çıkarak Aşama II Projesi, kadınlar başta olmak üzere toplumsal cinsiyet temelli şiddet mağdurlarına yönelik özel adli yardım hizmetleri için pilot uygulamalar gerçekleştirecektir. Gelincik Projesi uygulamasının değerlendirilmesi ve daha kapsamlı ve yapılandırılmış bir adli yardım sunum sistemi geliştirilmesiyle, daha fazla vatandaşın adli yardım hizmetlerine erişimi olacaktır.

Bunu nasıl gerçekleştiriyoruz?

Türkiye’deki adli yardım sisteminin etkinliğini ve yeterliliğini arttırmak için, SILA 2. Aşama aşağıda belirtilen sonuçlara ulaşmayı amaç edinir:

Sonuç 1: Koordinasyon

Türkiye’de kadın dernekleri, avukatlar ve Barolar arasında adli yardım sistemini geliştirmek için koordinasyonu artırmak.

Sonuç 2: Sistem Gelişimi

Adli Yardım sistemleri için sistemli ve yapılandırılmış bir yaklaşımın pilot baro kuruluşlarında en iyi uygulamaların uygulanması: Gelincik Projesi Uygulamaları.

Sonuç 3: Kapasite Gelişimi

İhtiyaca özel eğitim programlarıyla adli yardım hizmeti sağlayan avukatların bu alanda kapasitelerinin artırılması.

Sonuç 4: Farkındalık Arttırma

Türkiye’deki barolarda performans kriterleri, adli yardım hizmetleri için değerlendirme mekanizmaları ve CMK avukatlarının görevlendirilmesi için olan otomasyon sistemleriyle ilgili farkındalığın artırılması.

Türkiye bundan nasıl faydalanacaktır?

Şiddet Önleme Merkezleri, Türkiye çapında 7 pilot ilde açılacak ve cinsiyete dayalı şiddet mağdurlarına adli yardım hizmeti sağlayacaktır. Bu merkezler, kadınların güçlendirilmesi ve cinsiyet eşitliğinin sağlanması konusunda rol oynayacaklardır. Aynı zamanda, sivil toplum kuruluşlarının başvuru mekanizmasına koordinasyon yoluyla dahil edilmesi, adli yardımın yerel halk ve kuruluşlar tarafından nasıl algılandığı konusunda iyi yönde bir etki sağlayacaktır.

SILA 2. Aşama’nın diğer temel amacı ise Türkiye çapında bu başarıları duyurarak ve insanları adli yardım hizmetleri konusunda bilgilendirerek farkındalığı artırmaktır.

Projenin başlıca partnerleri, proje faaliyetlerinden en çok etkilenecek ve fayda sağlayacak olan Türkiye Barolar Birliği, Adalet Bakanlığı, Barolar ve avukatlardır. Tüm başlıca partnerlerle birlikte, SILA 2. Aşama’nın başarıları, şiddete maruz kalmış insanları koruma ve kalıcı çözüm üretme konusunda daha fazla imkâna sahip olacaktır. Buna ek olarak, çaresiz ve cinsiyet temelli şiddete maruz kalmış insanların adli koruma konusunda daha çok güç sahibi ve seslerini duyurabileceklerinin farkında olacaklardır. Proje, kadınların güçlendirilmesini ve şiddet mağduru insanlara özgürlük tanınmasını amaç edinmektedir. Türkiye’deki adli sistemi geliştirerek, insanların korunması ve adalete erişimleri artırılacaktır.

Impact

START DATE

June 2019

END DATE

May 2023

STATUS

Tamamlanmış

PROJECT OFFICE

Turkey

IMPLEMENTING PARTNER

Union of Turkey's Bar Assoc.

DONORS

SWEDISH INT'L DEVELOPMENT COOPERATION

TOTAL CONTRIBUTIONS

$1,873,159

DELIVERY IN PREVIOUS YEARS

2019$50,088

2020$214,243

2021$204,349

2022$211,298

2023$492,815

Full Project information